Zdrowie hormonalne w życiu kobiet i mężczyzn

Hormony pełnią kluczową rolę w funkcjonowaniu organizmu każdego człowieka. Wpływają zarówno na przebieg procesów fizjologicznych, jak i na emocje oraz samopoczucie psychiczne. Nieco inną rolę pełni układ hormonalny w ciałach kobiet i mężczyzn. Jak funkcjonuje układ hormonalny w zależności od płci? Jakie strategie utrzymania równowagi hormonalnej warto wdrożyć w życie?

Kobiecy układ hormonalny – charakterystyczne cechy

Jedną z najważniejszych kwestii, którą należy poruszyć omawiając funkcjonowanie kobiecego układu hormonalnego jest cykl menstruacyjny. Na jego przebieg wpływają przede wszystkim dwa hormony – estrogen i progesteron. Jakie fazy cyklu można wyróżnić?

• Faza folikularna – organizm przygotowuje się wówczas do uwolnienia komórki jajowej. Dynamicznie rozwijają się wówczas pęcherzyki jajnikowe, dzięki wysokiemu stężeniu hormonu FSH.
• Owulacja – komórka jajowa staje się dojrzała i jest uwalniana z pęcherzyka jajnikowego. Następuje jej przemieszczenie – w kierunku jajowodu. To w tej fazie występuje najwyższej stężenie hormonu LH – ma to miejsce najczęściej w okolicach czternastego dnia cyklu.
• Faza lutealna – następuje po uwolnieniu komórki jajowej. Pęcherzyk jajnikowy pęka i przybiera formę ciałka żółtego. Produkuje wówczas progesteron, a układ rozrodczy przygotowuje się do potencjalnego przyjęcia zapłodnionej komórki jajowej.
• Menstruacja – błona śluzowa macicy ulega złuszczeniu – i to właśnie z tego powodu pojawia się krwawienie miesięczne.
• Jeśli dojdzie do zapłodnienia komórki jajowej – menstruacja nie pojawia się, a w zamian równowaga hormonalna zmienia się. Progesteron regulujący przebieg całego cyklu zaczyna wówczas pełnić funkcję utrzymującą ciążę.

Hormony pełnią przede wszystkim funkcje związane z utrzymaniem zdrowia reprodukcyjnego. Jednak nie tylko! Od nich zależy też stan skóry, funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego, zdrowie kości, a nawet prawidłowe działanie układu nerwowego i mózgu! Insulina, hormony tarczycy, kortyzol, testosteron i wazopresyna – to tylko niektóre z hormonów determinujących pracę organizmu.

Hormony w życiu mężczyzn – nie tylko testosteron!

Pierwsze skojarzenie z męskim układem hormonalnym to oczywiście testosteron. Jest to co prawda główny hormon, odpowiadający za rozwój fizyczny i seksualny – w tym za masę mięśniową, owłosienie, libido, poziom energii i owłosienie. Jednak podobnie jak u kobiet, tak i u mężczyzn cały układ hormonalny jest zdecydowanie bardziej skomplikowany.

Jakie funkcje pełnią inne hormony w organizmie mężczyzny? Warto wskazać LH – wydziela go przysadka mózgowa. Reguluje produkcję testosteronu zachodzącą w jądrach. Z kolei na rozwój plemników wpływa FSH – również pochodzący z przysadki mózgowej. Również u mężczyzn ważną rolę pełni prolaktyna – choć nie jest związana z układem rozrodczym, tak jak u kobiet. Ma za zadanie wspieranie metabolizmu i odporności.

Kortyzol pełni taką samą funkcję zarówno w organizmie mężczyzny, jak i kobiety. Jest określany mianem hormonu stresu i wydzielają go nadnercza. Jeśli jego stężenie jest zbyt wysokie, zaburzeniu ulega poziom testosteronu oraz ogólne zdrowie i samopoczucie. Dla zdrowia ważne są też hormony tarczycy, z którymi wiele osób w dzisiejszych czasach ma problem. Warunkują one funkcjonowanie serca, termoregulację i metabolizm. Niedoczynność i nadczynność tarczycy to uciążliwe dolegliwości, obniżające w niemałym stopniu komfort życia.

Czy hormony wpływają na zdrowie psychiczne?

Coraz częściej mówi się o tym, że hormony nie tylko wpływają na zdrowie fizyczne, ale również warunkują samopoczucie psychiczne. Jakie zależności można wskazać pomiędzy układem hormonalnym, a regulacją nastroju?

• Hormony płciowe – estrogen, testosteron i progesteron to hormony, których nieprawidłowy poziom może stać się przyczyną drażliwości i uciążliwych wahań poziomu energii.
• Kortyzol – jest hormonem stresu, którego nadmiar prowadzi do stanów lękowych i epizodów depresyjnych.
• TSH – objawy depresyjne często charakteryzują nie tylko epizody zaburzeń psychicznych, ale również niedoczynność lub nadczynność tarczycy. Właśnie z tego powodu psychiatrzy często przed wdrożeniem farmakoterapii zalecają udanie się na konsultację endokrynologiczną.
• Wpływ na neuroprzekaźniki – hormony determinują poziom serotoniny, noradrenaliny i dopaminy. Ich nieprawidłowy poziom prowadzi do poważnych problemów emocjonalnych.
• Ciąża – oczekiwanie na dziecko i okres poporodowy to czas intensywnych zmian hormonalnych. Z tego powodu często pojawiającym się problemem jest depresja poporodowa.
• Zaburzenia psychiczne – zmiany hormonalne stanowią czynnik predysponujący do pojawiania się zaburzeń psychicznych. Osoby z nieprawidłowo funkcjonującym układem hormonalnym częściej zmagają się z depresją i zaburzeniami lękowymi.

Jak dbać o układ hormonalny?

Aby zadbać o układ hormonalny warto wprowadzić do codziennego życia kilka zdrowych nawyków. Przede wszystkim – ogromną rolę odgrywa zrównoważona dieta. Nadmiar przetworzonej żywności często staje się główną przyczyną zaburzeń hormonalnych. Z tym aspektem bezpośrednio wiąże się aktywność fizyczna. Na równowagę hormonalną wpływa odpowiednia ilość snu oraz stres. Warto tak planować swoje dnie, aby mieć czas na relaks i rozładowanie nadmiernego napięcia. Spacery na świeżym powietrzu, joga, basen, czy manualne czynności w zaciszu domowym to zwyczaje korzystne zarówno dla zdrowia psychicznego, jak i hormonalnego.

Układ hormonalny pełni ważną rolę w funkcjonowaniu każdego człowieka. Niezwykle ważne jest to, aby dbać o gospodarkę hormonalną każdego dnia. Wpływa ona bowiem praktycznie na każdy aspekt działania organizmu! Układ rozrodczy, zdrowie psychiczne, prawidłowa masa ciała, poziom energii – wszystko to jest ściśle skorelowane z poziomem hormonów.